Bosiljak – činjenice i zdravstvene koristi

Bosiljak je zapravo uobičajeni naziv za kulinarsku biljku Ocimum Basilicum. Pripada porodici mošta, a u zemljama engleskog govornog područja poznat je i kao brada svetog Josipa. Takođe se naziva i „kraljem bilja“ i „kraljevskom biljkom“. Riječ bosiljak dolazi od grčke riječi basileus što znači kralj. Takođe je travar po imenu John Gerad rekao da ljudi koje ubode škorpion ne bi osjećali bol ako bi jeli bosiljak. Ova biljka ima porijeklo u Indiji i Iranu i ove zemlje ga gaje već više od 5000 godina. Zbog svog posebnog okusa i široke upotrebe u mnogim kuhinjama, mnogi kulinarski stručnjaci zovu ga kralj bilja.

Na raspolaganju je širok spektar listova bosiljka i svi pripadaju različitim sortama. Limunski bosiljak ima snažan miris limuna i karakterističan ukus koji se široko koristi u Indoneziji. Božićni bosiljak, cimet bosiljak, tamni bosanski, sveti bosiljak, limunski bosiljak, bosiljak limete, pikantni bosiljak, ljubičasti bosiljak, okrugli ponoćni bosiljak i slatki tajlandski bosiljak neke su od najpopularnijih sorti bosiljka koje se uzgajaju širom svijeta zbog ogromne blagodati za zdravlje.

Izvrstan je dodatak uz paradajz, patlidžan i papriku, a može se uzgajati u saksijama sa drugim biljem u zatvorenom ili na otvorenom. Bosiljak je jedno od najčešćih biljaka koje se koriste kao sredstvo aromatizacije u raznim kuhinjama širom svijeta. Dakle, bez obzira da li se radi o umacima, supama ili salatama, bosiljak daje miris i ukus, pojačavajući tako svu privlačnost bilo koje delicije. Osim u kulinarske svrhe, bosiljak se koristi i u parfemima, sapunima, šamponima i zubnim preparatima.

Biljka

Bosiljak je izdržljivo jednogodišnje ili kratkotrajno višegodišnje bilje oko 100 cm visoko, koje je puno značajnih fitonutrijenata koji pogoduju zdravlju. Najbolje raste u toploj, tropskoj klimi, a najbolje uspijeva u toplim okruženjima koja svakodnevno dobijaju oko šest sati sunca. Bosiljak preferira plodna, dobro drenirana tla bogata organskom materijom. Odaberite lokacije sa dobrom cirkulacijom vazduha oko biljaka. Biljka ima 5-10 cm dugu stabljiku koja je rijetko do gusto razgranata, naročito kad je mlada. Listovi su jajoliki do eliptično-jajoliki, dužine 3-6 cm, širine 1,3-3 cm, s obje strane bogato isprepletene uljnim kanalima.

Cvjetovi su prilično krupni, bijeli ili ljubičasti, raspoređeni u terminalne šiljke. Biljke bosiljka ne daju sjemenske „mahune“ ili veoma krupno sjeme. Cvijet bosiljka obično daje male crne sjemenke. Biljka bosiljka ima snažan, oštar, često slatkast miris i ima ukus slično kao anis.

Istorija

Bosiljak je porijeklom iz Azije, Afrike i Pacifičkih ostrva. Odatle je stigao u Evropu i Indiju preko Bliskog Istoka u šesnaestom vijeku i konačno u Ameriku u sedamnaestom vijeku. Novinarska dokumentacija u kojoj se spominje prodaja slatkog bosiljka u Njujorku može se naći s kraja osamnaestog vijeka. Danas se bosiljak može naći u umjerenim regionima širom svijeta i uspijeva uz dovoljno izlaganja suncu i dobro dreniranom tlu. Danas se komercijalno uzgaja u Kaliforniji, zemljama bivše Jugoslavije, Bugarskoj, Mađarskoj, Njemačkoj, Izraelu, Egiptu, Maroku, Italiji, Madagaskaru, Indiji i Meksiku. Uzgajao se u sredinama oko Mediterana još od antičkih vremena, ali Britanija nije počela da koristi bosiljak sve do 16. vijeka.

Hranljiva vrijednost

Osim što ima ukus poput anisa, bosiljak je dobar izvor hranljivih sastojaka, vitamina i minerala. Konzumiranje 24 grama bosiljka nudi 99,6 µg vitamina K, 0,276 mg mangana, 0,029 mg bakra, 0,76 mg gvožđa, 63 µg vitamina A, 4,3 mg vitamina C, 42 mg kalcijuma, 16 µg vitamina B9. Štaviše, mnoge aminokiseline 0,009 g triptofana, 0,025 g treonina, 0,025 g izoleucina, 0,046 g leucina, 0,026 g lizina, 0,009 g metionina, 0,007 g cistina takođe se nalaze u 24 grama bosiljka.

Blagodati bosiljka za zdravlje

Bosiljak je vrlo mirisna biljka koja se najčešće koristi kao začin u kuvanju, ali je takođe postala sve popularnija zbog različitih zdravstvenih koristi. Listovi i cvjetovi bosiljka sadrže mnoga hemijska jedinjenja za koja se zna da sprječavaju bolesti i promovišu zdravlje. Ispod su navedene neke od popularnih zdravstvenih blagodati bosiljka

Djeluje protivupalno

Bosiljak se sastoji od moćnih esencijalnih ulja poput epengela, citronelola i linaloola. Ovo su ulja koja inhibiraju enzime, koja pomažu u smanjenju upale koja je u osnovi većine bolesti poput srčanih bolesti, reumatoidnog artritisa i zapaljenskih stanja crijeva.

Bori se protiv raka

Istraživanja su pokazala da se bosiljak sastoji od fitokemikalija koje prirodnim putem pomažu u sprečavanju karcinoma, uključujući kancer kože, jetre, usana i pluća. Bosiljak može povećati antioksidacijsku aktivnost, pozitivno izmijeniti ekspresiju gena, podstaći apoptozu karcinoma (smrt štetnih ćelija) i zaustaviti širenje karcinoma. U studijama na životinjama, ekstrakt bosiljka pokazao je zaštitu protiv raka i smrtnosti, a istovremeno selektivno štiti normalno tkivo i ćelije od negativnih efekata liječenja raka poput zračenja ili hemoterapije.

Ljekovita svojstva

Listovi bosiljka imaju antiseptička svojstva i zato se koriste u liječenju čira, posjekotina i rana. Pomažu u smanjenju boli izazvane ospicama i malim boginjama. Mješavina soka od bosiljka i kokosovog ulja može se nanijeti na posjekotine i rane. Žvakanje lišća bosiljka ili nanošenje soka od bosiljka na područje uboda ili ugriza insekta takođe pomaže u ublažavanju bolova kao i uklanjanju otrova.

Sadrži antibakterijska svojstva

Eterična ulja bosiljka pružaju zaštitu od rasta štetnih bakterija. Ekstrakt bosiljka pokazao se korisnim u sprečavanju rezistentnih sojeva bakterija koji ne reaguju na liječenje antibioticima.

Istraživači sa Medicinskog univerziteta u Lodzu u Poljskoj testirali su antibakterijsko djelovanje bosiljkovog ulja protiv sojeva E. coli i drugih moćnih bakterija prikupljenih od bolesnih pacijenata sa infekcijama. Rezultati su pokazali da je bosiljak efikasan u djelovanju protiv sojeva bakterija i pomaže u sprečavanju njihovog rasta. To je navelo istraživače da nastave sa istraživanjem kako bosiljak i druga antibakterijska ulja mogu pomoći u borbi protiv bolesti i infekcija otpornih na antibiotike.

Bori se protiv depresije

Bosiljak je veoma povoljan za mentalne poremećaje ili bolesti povezane sa raspoloženjem, poput depresije i anksioznosti. Bosiljak se takođe smatra antidepresivom jer sigurno može uticati na funkciju mozga unutar adrenalne kore, pomažući poticanje neurotransmitera koji regulišu hormone koji su odgovorni za sreću i energičnost.

Poremećaj očiju

Sok od bosiljka je efikasan lijek za bol u očima i noćno sljepilo, što je obično uzrokovano nedostatkom vitamina A. Dvije kapi soka od bosiljka mogu učiniti čudo za oči. Smiruje oči i smanjuje stres. Takođe, može da zaštiti od konjunktivitisa, plikova i drugih problema sa očima koji su uglavnom posljedica bakterijskih i gljivičnih infekcija, ispiranjem očiju vodom u koju je natopljeno lišće bosiljka.

Osim toga, listovi bosiljka djeluju kao relaksant za oči koji ublažava tanke bore izazvane stresom. Žvakanje nekoliko listova bosiljka pomaže u uklanjanju problema sa očima uzrokovanih slobodnim radikalima kao što su degeneracija vida, katarakta i glaukom.

Poboljšava kardiovaskularno zdravlje

Bosiljak može pomoći mišićima koji kontrolišu rad krvnih sudova u stezanju i opuštanju, promovišući zdrav krvni pritisak. Prednosti bosiljka uključuju sposobnost sprečavanja opasne agregacije trombocita, nakupljanje krvnih pločica koje mogu formirati ugrušak unutar arterija i izazvati zastoj srca.

Ekstrakti bosiljka takođe smanjuju upalu koja može izazvati kardiovaskularne bolesti inhibirajući oslobađanje protivupalnih citokina, proteina koji se izlučuju iz ćelije u ćeliju da bi komunicirali i podigli imunološku odbranu tijela.

Podržava funkciju jetre i pomaže detoksikaciji tijela

Istraživanje je otkrilo da su bolesnim štakorima, kojima su davani ekstrakti bosiljka tokom perioda od pet dana, doživjeli znatna poboljšanja u proizvodnji detoksikativnih enzima, višoj odbrani antioksidanata i smanjenju nakupljanja masti u jetri što može izazvati oboljenje jetre. Dakle, bosiljak je povoljan za podršku funkcionisanju jetre i pomaže detoksikaciji tijela.

Bolesti desni

Listovi bosiljka su povoljni za liječenje bolesti desni. Listovi bosiljka osušeni i u prahu mogu se koristiti za pranje zuba. Takođe se može miješati sa senfom i može se koristiti kao pasta za zube. Pomaže u održavanju zdravlja desni i pomaže u stabilizaciji pioreje kao i drugih stomatoloških problema. Ova pasta za zube takođe se može utrljati na desni kako bi se spriječila upala desni.

Bosiljak se koristi i kao sredstvo za ispiranje usta za ublažavanje zubobolje. Odličan je osvježivač usta i dezinficijens za oralnu upotrebu i uništava 99% mikroba i bakterija koje se nalaze u ustima. Ovi listovi su prilično efikasni za nekoliko infekcija usta poput čireva.

Ublažava kašalj

Bosiljak je jedan od ključnih sastojaka sirupa protiv kašlja i ekspektoransa. Ali umjesto da ih kupite, možete napraviti domaći lijek koji djeluje jednako dobro. Dodajte osam listova bosiljka i pet karanfilića u šolju vode i kuhajte 10 minuta.

Za ukus možete dodati malo soli. Ostavite da se ohladi, a zatim pijte za ublažavanje kašlja. Za grlobolju zbog kašlja, grgljajte vodu prokuhanu sa lišćem bosiljka. Različita jedinjenja u bosiljku pomažu kod mobilizacije sluzi, pa je takođe efikasan tretman za druge respiratorne tegobe poput bronhitisa i astme.

Pomaže alkalizaciji tijela i poboljšavanju probave

Bosiljak pomaže da se uravnoteži kiselina u organizmu i da se obnovi pravi nivo pH u organizmu. Ovo takođe može poboljšati varenje i imunitet pomažući zdravim bakterijama da cvjetaju unutar mikroflore crijeva, istovremeno smanjujući štetne bakterije koje mogu izazvati bolest.

Tradicionalno se bosiljak koristi kako bi se smanjilo nadimanje i zadržavanje vode, gubitak apetita, grčevi u stomaku, refluks kiseline, pa čak i za ubijanje želučanih glista ili parazita.

Sprječava nastanak akni

Bosiljak sprječava izbijanje akni, a takođe ubrzava proces zarastanja akničnih lezija. Ulje u listovima svježeg bosiljka pomaže uklanjanju bakterija iz kože koje doprinose začepljenju pora, glavnom uzroku akni. Ako prethodno imate akne, koristite sok od bosiljka na zahvaćena područja da biste uništili bakterije. Bosiljak se takođe može koristiti za liječenje drugih problema sa kožom poput ribeza, psorijaze i uboda insekata. Protivupalna svojstva svježeg soka od bosiljka smanjiće upalu kože i pružiti olakšanje. Pored toga, takođe se može koristiti da učini kožu mekom, podatnom i zdravom.

Može se ponašati kao prirodni afrodizijak

Bosiljak se vjekovima u Italiji smatra simbolom ljubavi. Miris bosiljka treba da poveća libido i uzbuđenje, možda povećanjem protoka krvi kao i nivoa energije, istovremeno smanjujući upalu. U hinduističkoj religiji i u ajurvedskim praksama, bosiljak se smatra “eliksirom života” i koristi se za podsticanje zdrave seksualne funkcije i uzbudljivog raspoloženja.

Pomaže u zaštiti od dijabetesa i metaboličkog sindroma

Otkriveno je da ekstrakti bosiljka smanjuju nivo glukoze u krvi koji cirkuliše i upale, što čini bosiljak odbrambenom protiv razvoja dijabetesa kao i drugih oblika metaboličkog sindroma. Pored toga, koristi esencijalnih ulja bosiljka uključuju sposobnost pomaganja u snižavanju nivoa triglicerida i holesterola, kojih kod pacijenata sa dijabetesom postoji veći rizik za razvoj.

Koristan u odvikavanju od pušenja

Pušači mogu pokušati žvakati listove bosiljka kako bi se riješili zavisnosti. To može biti korisnije od nikotinskih flastera, aromatiziranih žvaka ili čak običnih bombona za kontrolu nagona. Dok sok ima rashlađujući učinak na vaše grlo, žvakanje će vam odvratiti pažnju, a antioksidanti će vam pomoći da popravite štetu nastalu godinama pušenja.

Oslobađa od glavobolje

Listovi bosiljka smatraju se divnim lijekom protiv glavobolje. Pare sušenog lista bosiljka na licu prilično su efikasne u smanjenju glavobolje. U tu svrhu dodajte kašiku sušenih listova bosiljka u 2 šolje vode u veliku posudu. Pokrivajući glavu peškirom, pažljivo se nagnite preko lonca i udišite paru 5 do 10 minuta. Na čelo možete da nanesete i narezane listove bosiljka izmiješane u pasti sandalovine da biste dobili olakšanje od vrućine i glavobolje, kao i efekat hlađenja uopšte.

Eliminiše kamenje iz bubrega

Bosiljak ima jaka dejstva na rad bubrega. Da biste poboljšali opšte funkcionisanje bubrega, konzumirajte pet do šest svježih listova bosiljka sa vodom na prazan stomak. Ako imate bubrežne kamence, pomješajte novo ekstrahirani sok od bosiljka sa jednakom količinom meda. Pijte ga svakog dana bez prestanka oko pet do šest mjeseci. To će olakšati eliminaciju bubrežnih kamenaca kroz urinarni trakt.

Ujed insekata

Bosiljak je takođe koristan kod uboda insekata i ujeda. Kašičicu svježeg soka treba nanijeti na oboljela mjesta i ponoviti poslije nekoliko sati. Pasta od svježeg korijena je takođe efikasna u slučaju ujeda insekata i pijavica.

Na ubod škorpiona nanesite pastu od lišća i korijena bosiljka zajedno. Potpuno će eliminisati efekte otrova. Takođe u takvim slučajevima pomaže drobljenje nekoliko listova bosiljka i miješanje sa limunom. Nanesite to na područje uboda i to će izliječiti problem. Bol prouzrokovana ubodom može se umanjiti ispijanjem soka od bosiljka, a takođe i nanošenjem na mjesto uboda.