Pragmatizam Angele Merkel premostio je jaz između Istoka i Zapada

Tek nekoliko svjetskih lidera ima glagol na maternjem jeziku nazvan po njima. Angela Merkel je izuzetak. “Merkeln” glagol na njemačkom jeziku, nastao prije desetak godina, prema njemačkom izdavaču rječnika Langenscheidtu, znači “ne raditi ništa, ne donositi odluke, ne davati izjave.”

Uzdržanost Merkelove kada je u pitanju odlučivanje postala je odlika njene 16-godišnje vladavine. Zbog toga je dobijala kritike sa mnogih strana, a novinari sada ocjenjuju njeno naslijeđe kao ono koje je, iako stabilno, lišeno bilo kakvog zaista revolucionarnog razvoja.

Pozitivno, Merkel je efikasno vodila Njemačku kroz različite krize: finansijski krah 2008. godine i ekonomske probleme koji su uslijedili; egzodus izbjeglica koji su bježali iz ratom razorene Sirije 2015. godine i nedavna pandemija Covid-19. No, zemlja još uvijek zaostaje kada su u pitanju tehnološke inovacije i digitalizacija, pri čemu je Merkel poznata po tome da je internet nekad nazivala “nepoznatom teritorijom”, zbog čega je ismijavana.

Realnost je da Njemačka u 21. vijeku ne prati korak u doba informacija, jer škole vape za modernim računarima, a zdravstvene vlasti se i dalje oslanjaju na faks umjesto na e-poštu. Za razliku od susjednih europskih zemalja, mnoge službe još uvijek nisu dostupne na mreži. Zapravo, izvještaj EU ove godine rangirao je Njemačku na 21. mjesto od 27 zemalja članica bloka (zajedno sa Velikom Britanijom) po tome koliko nudi internetske usluge svojim građanima. Problem je istaknut tokom pandemije Covid-19, jer mnoge škole jednostavno nisu bile opremljene za učenje na daljinu.

Pažljiv pristup Merkelove možda je izazvao kritike na domaćem planu, ali se pokazao kao dobitna strategija na polju geopolitike. Vrhunska pragmatičarka, bila je stručnjak za umjetnost diplomatije i imala je nepobitan talent za održavanje produktivnih radnih odnosa sa svojim globalnim partnerima. Ovo je bilo posebno evidentno u njenoj sposobnosti da upravlja odnosima i sa Istokom i sa Zapadom; sa SAD, ali i sa Kinom i Rusijom. Ona je tokom svog mandata posjetila Kinu najmanje 12 puta, više nego bilo koji drugi evropski lider, i dala je veliki značaj kinesko-njemačkim odnosima, nesumnjivo zbog interesa njemačkih proizvođača automobila za kinesko tržište, koje čini oko 38 % njihove globalne prodaje.

Ovaj pragmatizam osigurao je Njemačkoj da bude zemlja s kojom se može poslovati; omogućavajući Merkel da nastavi svoj projekat Sjeverni tok 2 sa Rusijom za isporuku plina direktno u Njemačku (zapravo u njenu matičnu jedinicu). Uprkos značajnom pritisku Sjedinjenih Država da odustanu od šeme sve do njenog završetka prošlog mjeseca, Merkel je bila odlučna da gasvovod treba izgraditi. Zapravo, tokom svih uspona i padova odnosa Zapada s Rusijom, Njemačka je, za razliku od mnogih svojih zapadnih saveznika, držala otvorene diplomatske kanale, osiguravajući da se dijalog nastavi odvijati. Uvijek je imala dobre radne odnose s Vladimirom Putinom, s tim što su njih dvoje imali više zajedničkog od ostalih svjetskih lidera, oboje su govorili njemački i živjeli su u Istočnoj Njemačkoj.

Merkel i Putin, uprkos razlikama o nekim pitanjima, imaju sličan pristup međunarodnim odnosima po tome što su realisti i uglavnom se brinu o nacionalnim interesima. Kao što je Niall Ferguson, istoričar sa Univerziteta Stanford, prokomentarisao „Angela Merkel je više bila impresionirana Putinom nego većina zapadnih lidera, i prihvatila je logiku Putinovog argumenta da je on izvor energije bez kojeg Evropa ne bi mogla“.

Ovo odbijanje da zauzme stroži stav prema Rusiji je, naravno, osuđeno od strane SAD, ali Merkel nije bila ta koja se dala maltretirati, posebno nakon skandala sa prisluškivanjem telefona 2013. koji je u velikoj mjeri potkopao njeno povjerenje u američko rukovodstvo. Kada se ispostavilo da je NSA, pod nadzorom Baracka Obame, prisluškivala mobilni telefon Merkelove, bilo je jasno da kancelarki nije bilo smiješno, navodeći da je špijuniranje prijatelja “neprihvatljivo”. Iako je emocije držala podalje od politike, nesumnjivo je bila uznemirena incidentom, te je slijedila rezoluciju Generalne skupštine UN u kojoj se traži pravo na privatnost na internetu zajedno sa tadašnjim brazilskim liderom Dilmom Rouseff, čija se država takođe našla na meti NSA .

Sa svim ovim liderskim sposobnostima upravljanja krizama i diplomatije kojima raspolaže, Merkel ostavlja iza sebe veliku prazninu koju treba popuniti. Šta god da čeka Njemačku, vjerovatno će biti period manje stabilan nego prije, i manje izvjestan, sa novom koalicionom vladom. Ulazimo u period dubljih podjela između Istoka i Zapada; hoće li “nasljednik Merkelove” uspjeti premostiti tu podjelu kao ona? Ili će se pridružiti zapadnim saveznicima u traženju čvršće linije prema Kini i Rusiji. Jedno je sigurno: energetska budućnost Njemačke sada je mnogo sigurnija sa projektom Sjeverni tok 2, na čemu Nijemci moraju zahvaliti samo Merkelovoj.

Autor: Johanna Ross