Tokom dvije decenije, globalni rat SAD protiv terorizma odnio je skoro milion života i koštao 8 biliona dolara

Novi izvještaj iz projekta Costs of War (troškovi rata) daje zapanjujuće procjene ljudskih i finansijskih troškova globalnih vječnih ratova.

Globalni rat protiv terorizma koji predvode SAD ubio je skoro milion ljudi širom svijeta i koštao je više od 8 biliona dolara od svog početka prije dvije decenije. Ove zapanjujuće brojke potiču iz značajnog izvještaja koji je u srijedu objavio projekat Costs of War Univerziteta Brown, istraživački napor da se dokumentuje ekonomski i ljudski uticaj vojnih operacija nakon 11. septembra.

Izvještaj – koji se bavi brojevima u ratovima koji su vođeni u Iraku, Siriji, Avganistanu, Pakistanu, Somaliji i drugim regionima u kojima su SAD vojno angažovane – posljednji je u nizu koji je objavio Projekat „Cost of War“. Dosadašnje javno izvještavanje o posljedicama otvorenih američkih sukoba na Bliskom istoku, u centralnoj Aziji i Africi, koji se danas nazivaju „vječni ratovi“.

„Od ključne je važnosti da na pravi način objasnimo ogromne i različite posljedice mnogih američkih ratova i protivterorističkih operacija od 11. septembra, dok zastajemo i razmišljamo o svim izgubljenim životima“, rekla je ko-direktorka projekta Neta Crawford u saopštenju za javnost koje prati izvještaj. “Naše računanje prevazilazi brojke Pentagona jer su troškovi reakcije na 11. septembar probili čitav budžet.”

Zapanjujući ekonomski troškovi rata protiv terorizma blijede u poređenju sa direktnim ljudskim žrtvama, mjereno ljudima koji su ubijeni, ranjeni i protjerani iz svojih domova. Prema najnovijim procjenama Projekta „Cost of War“, tokom ratova je poginulo 897.000 do 929.000 ljudi. Od ubijenih, 387.000 je kategorisano kao civili, 207.000 kao pripadnici nacionalnih vojnih i policijskih snaga, a dodatnih 301.000 kao opozicioni borci koje su ubile koalicione trupe predvođene SAD i njihovi saveznici. Izvještaj je takođe otkrio da je u ratovima poginulo oko 15.000 američkih vojnika i plaćenika, zajedno sa sličnim brojem savezničkih zapadnih trupa raspoređenih u sukobima i nekoliko stotina novinara i humanitarnih radnika.

Pitanje koliko je ljudi izgubilo živote u sukobima nakon 11. septembra bilo je predmet tekuće rasprave, iako je broj u svim slučajevima bio izuzetno visok. Prethodne studije o troškovima rata iznosile su stotine hiljada žrtava, što se procjenjuje po broju onih koji su direktno ubijeni nasiljem. Prema procjeni Nobelovaca „Ljekari za društvenu odgovornost“ iz 2015. godine, više od milion je ubijeno posredno i direktno u ratovima samo u Iraku, Avganistanu i Pakistanu. Poteškoće u izračunavanju broja poginulih otežavaju odbijanje američke vojske da prati broj ljudi ubijenih u njenim operacijama, kao i udaljenost regija u kojima se mnogi sukobi dešavaju.

Kao i prethodne studije, broj smrtnih slučajeva izračunat u okviru projekta Costs of War fokusira se samo na smrtne slučajeve direktno uzrokovane nasiljem tokom globalnog rata protiv terorizma i ne uključuje „indirektne smrti, naime one uzrokovane gubitkom pristupa hrani, vodi i /ili infrastrukturi, ratne bolesti” koje su proizašle iz sukoba. U fusnotama izvještaja se takođe navodi da su „neki ljudi klasifikovani kao opozicioni borci možda i civili, jer postoje politički podsticaji da se mrtvi klasifikuju kao militanti, a ne civili“ – upozorenje koje se slaže sa priznatom praksom američke vlade etiketiranja svih „vojno sposobnih muškaraca“ ubijenih u njenim operacijama kao borci, osim ako se dokaže suprotno.

Takva praksa se nastavila u više uprava. Nedavna istraga sa vojnog sajta vijesti Connecting Vets uključivala je procurjele video zapise i naloge iz kampanje dronova 2019. u provinciji Helmand u Avganistanu. Priča je uključivala svjedočenje bivših operatera bespilotnih letjelica koji su rekli da im je dato zeleno svjetlo da ubiju svakoga koga vide da drži voki-toki ili nosi taktički prsluk u provinciji, koja je imala loše obezbjeđenje i nije imala pouzdanu uslugu mobilnog telefona. Za neke američke zvaničnike koji imaju dozvolu da odobre napade bespilotnim letjelicama, frustrirani njihovom nemogućnošću da postignu stratešku pobjedu ili čak povoljne pregovaračke uslove sa talibanima, „pokazatelj uspjeha je povećavan broj tijela“.

U izvještaju projekta Costs of War navodi se da su njegovi nalazi o smrtima u ratovima konzervativni, ostavljajući mnoge još uvijek neizbrojane. Iako se sa pouzdanjem može reći da je skoro 1 milion ljudi ubijeno od početka globalnog rata protiv terorizma, čak je i ta zapanjujuća brojka, prema riječima Crawford, ko-direktora projekta, „vjerovatno ogroman potcjenjivač stvarnog broja ljudskih života koje su odnijeli ovi ratovi“.

Ekonomski troškovi

Ekonomski troškovi uračunati u izvještaj o troškovima rata uključuju 2,3 biliona dolara koje je američka vlada potrošila na vojne operacije u Avganistanu i Pakistanu, 2,1 biliona dolara u Iraku i Siriji i 355 milijardi dolara u Somaliji i drugim regionima Afrike. Dodatnih 1,1 biliona dolara potrošeno je na domaće bezbjednosne mjere u Sjedinjenim Državama od 2001. godine, čime su direktni troškovi iz rata protiv terorizma u zemlji i inostranstvu dostigli astronomskih 5,8 biliona dolara.

Međutim, čak ni to ne predstavlja pune troškove nametnute ratovima. Desetine hiljada američkih vojnika vratilo se iz stranih ratnih zona osakaćeno i traumatizirano, pretvarajući mnoge u dugoročne zavisnike od pomoći savezne vlade. Troškovi pružanja pomoći kod invaliditeta i medicinske zaštite ovim veteranima vjerovatno će premašiti 2,2 biliona dolara do 2050. godine sa sadašnjih 465 milijardi dolara nakon 11. septembra, čime će ukupni ekonomski troškovi ratova biti 8 biliona dolara.

Izvještaj sastavlja nekoliko različitih izvora kako bi dao ukupnu cijenu rata poslije 11. septembra, uključujući izdvajanja za troškove vezane za rat od strane ministarstava odbrane i države; povećava osnovni operativni budžet Ministarstva odbrane; plaćanja kamata potrošenih na zaduživanje; novac obavezan za buduće službe za boračka pitanja; i izdvajanje Ministarstva unutrašnje bezbjednosti za sprječavanje i reagovanje na terorističke napade. Čak ni ovo temeljno računovodstvo ne daje potpunu sliku američkih rashoda: Ukupna cifra izvještaja od 8 biliona dolara ne uključuje novac potrošen na humanitarnu pomoć i ekonomski razvoj u ratnim zonama, niti utiče na buduća plaćanja kamata koja će nastati usljed velikih deficita troškova za plaćanje ratova.

Mnogi će smatrati da astronomski finansijski troškovi globalnog rata protiv terorizma rastu, ne samo zbog toga što je relativno malo proizveo zauzvrat, već i zbog neslaganja između onoga što tekuća cijena ratova iznosi i onoga što su američki zvaničnici na početku tvrdili da će biti potrebno. Rat u Iraku daje jedan otrežnjujući primjer. U septembru 2002. godine, Lawrence Lindsey, tada glavni ekonomski savjetnik predsjednika Georgea W. Busha, procijenio je da će „gornje granice“ troškova za nadolazeću invaziju i okupaciju iznositi između 100 i 200 milijardi dolara. Kasnije te godine, Mitch Daniels, tadašnji direktor Kancelarije za upravljanje i budžet, dao je još skromniju procjenu troškova, rekavši da bi rat u Iraku vjerovatno koštao američke poreske obveznike između 50 i 60 milijardi dolara.

U stvarnosti, invazija i okupacija Iraka – samo jedan od brojnih sukoba u kojima su se SAD borile širom svijeta od 11. septembra – koštale su bilione dolara, dok su destabilizovale Bliski istok i izazvale sekundarne sukobe koji su za SAD stvorili dodatne troškove i gubitak života. Trenutni događaji mračno su naglasili kako je situacija izmakla kontroli. Nedavni aerodromski teroristički napad u Avganistanu, u kojem je poginulo više desetina američkih vojnika i oko 170 Avganistanaca, izvela je lokalna podružnica Islamske države, terorističke grupe koja nije postojala na početku globalnog rata protiv terorizma i stvorena je usred haosa nastalog američkom okupacijom Iraka.

Čini se da se sukobima ne nazire kraj, čak i dok SAD planiraju da se izvuku iz svoje 20-godišnje okupacije Avganistana.

„Šta smo zaista postigli u 20 godina nakon ratova od 11. septembra? Poslije miliona života i biliona dolara, ko je pobijedio? Ko je izgubio i po kojoj cijeni?”, rekla je Stephanie Savell, ko-direktorka projekta Costs of War. „I dvadeset godina od sada mi ćemo i dalje zbrajati visoke društvenim troškove ratova u Avganistanu i Iraku – dugo nakon što američke snage odu.“