Turska suspenduje ključni evropski sporazum o kontroli naoružanja

Ankara je suspendovala svoje učešće u ključnom evropskom paktu o kontroli naoružanja koji je imao za cilj da spreči nastanak novih sukoba na kontinentu nakon završetka Hladnog rata.

Prema ukazu koji je potpisao predsjednik Recep Tayyip Erdogan i objavljen u petak, Turska će 8. aprila zaustaviti primjenu Ugovora o konvencionalnim oružanim snagama u Evropi (CFE).

Portparol ministarstva vanjskih poslova Oncu Keceli rekao je da “ne postoji mogućnost da se nastavi značajna implementacija sporazuma” otkako je Rusija napustila sporazum u novembru.

Originalni CFE potpisali su 1990. NATO i Sovjetski Savez. Njegov glavni cilj bio je ograničiti broj tenkova, oklopnih borbenih vozila, artiljerije i aviona koje svaka strana može rasporediti između obale Atlantika i planina Urala. Sporazum je kasnije izmijenjen kako bi odražavao raspad sovjetskog bloka i širenje NATO-a na istok tokom kasnih 1990-ih. Članice NATO-a odbile su da ratifikuju prilagođenu verziju CFE-a, što je na kraju dovelo do toga da ga je Rusija suspendovala 2007. godine. Moskva je takođe navela planove Vašingtona da postavi protivvazdušne rakete u Evropi kao jedan od razloga za propast pakta.

Rusija je potpuno napustila CFE u novembru 2023., tvrdeći da je sporazum koji je nekada obećavao postao bespredmetan zbog vojne podrške Zapada Ukrajini, antiruskih sankcija i druge „neprijateljske politike“. SAD su suspendovale svoje učešće u CFE-u nakon povlačenja Rusije.

CFE nije jedini značajan pakt o kontroli naoružanja koji je ugašen zbog trenutnih tenzija između Rusije i NATO-a. Godine 2019. SAD su se povukle iz Sporazuma INF iz 1987. godine, koji je ograničio broj američkih i ruskih kopnenih nuklearnih projektila srednjeg dometa. Moskva je napustila sporazum prošle godine. Ugovor se raspao jer su se obje zemlje međusobno optuživale da ga tajno krše.

Godine 2020. SAD su napustile Ugovor o otvorenom nebu, koji je omogućavao međusobne nadzorne letove nad cijelom teritorijom učesnika. Rusija je slijedila taj primjer, napuštajući sporazum godinu dana kasnije.