Svetozar Gligorić – šahovski velemajstor

Ovaj svetski šahista bio je član državne reprezentacije Jugoslavije, koja je maestralno pobedila na Šahovskoj olimpijadi 1950. godine u Dubrovniku. Za šahovsku tablu je prvi put seo kao trinaestogodišnjak i od tada se nije odvajao od nje.

Svetozar Gligorić, zvani Gliga, rođen je 1923. godine u Beogradu. Ostao je bez oca kada je imao 8 godina. Sa majkom je odrastao. ali sa nepunih 18 godina ostaje i bez majke. Tri ugledne porodice su želele da usvoje ovo kulturno i vaspitano dete. Svetozar je odabrao uglednog hirurga dr Niku Miljanjića i postao četvrto dete ove porodice. Bio je izuzetno samouk pa je prvi šahovski komplet napravio rezbareći čepove sa flaša vina. Taj šahovski komplet je dugo koristio. Sa 15 godina je osvojio prvi turnir, ali ubrzo je došao rat i otišao je u partizane. Četiri godine nije igrao šah da bi se posle rata vratio šahu, kao već stasali mladić.

Svetozar Gligorić šahovski genije

Imao je munjevit napredak i bio je poznat kao šahovski genije. Sam je govorio da on ne igra protiv ljudi već protiv šahovskih figura. Bio je predan šahu i njegova predanost ga je odvela u šahovski vrh, gde je igrao protiv najboljih šahista svih vremena. Ruska Federacija je bila jedna od najjačih zemalja u svetu šaha. Gligorićevi protivnici su bili Botvinik, Smislov, Talj, Reševski, Fišer, Najdorf, Bronštajn, Larsen i mnogi drugi.

Reprezentacija Jugoslavije je 1950. trijumfovala na Olimpijskim igrama u Dubrovniku. Za kratko vreme, kao osoba sa kratkim stažom igranja šaha, postao je internacionalni majstor. Odlučio je da se preda šahu i narednih 20 godina je bio među najboljim svetskim šahistima svih vremena. Zahvaljujući njemu, Jugoslavija se smatrala jednom od najvećih velesila šaha, posle Sovjetskog Saveza. Učestvovao je na velikom broju međunarodnih turnira, a najznačajniji su u Varšavi (1947), više godina zaredom u Hajstingsu, Mar de Plati (1953), Beogradu (1964), Manili (1968), Loun Pajnu (1968) i mnogim drugim.

Teoretičar šahovske igre Svetozar Gligorić

Na Međuzonskom turniru u Portorožu 1958. godine je poražen od legendarnog Mihaila Talja i našao se na drugom mestu. Ali iste godine na Olimpijadi u Minhenu osvojio je zlatnu medalju, ispred Botvinika. Igrao je i sa Najdorfom u Argentini 1953. godine, gde ga je i pobedio. Tada je nastala Gligorićeva teorija šahovske igre – poznata Mar de Plata varijanta Kraljeve indijske igre.

Bio je veliki prijatelj Bobija Fišera, a njegove turnire redovno su posmatrali Ernesto Če Gevara i Fidel Kastro. Takođe, napisao je knjigu o meču najčuvenijeg šahovskog meča svih vremena, Roberta Fišera i Borisa Spaskog u Rejkjaviku 1972. godine, koja je prevođena na nekoliko jezika i dosezala veliki tiraž.

Gligorić i nakon odlaska u penziju nastavlja da se aktivno takmiči na velemajstorskim turnirima narednih 25 godina. Olimpijske medalje je osvajao 12 puta (jednu zlatnu, pet srebrnih i šest bronzanih), 12 puta je osvojio prvo mesto na prvenstvu Jugoslavije, a 1958. godine jugoslovenski sportski list Sport ga je proglasio najboljim sportistom Jugoslavije.

Jedan je od osnivača sportskog društva Zvezda, iako je veći deo karijere proveo u Partizanu. Odlikovan je Ordenom bratstva i jedinstva, svirao je klavir, družio se sa glumcima, književnicima i bavio novinarstvom.

Nažalost, mnogi ne znaju da je na ovim prostorima živeo jedan od najvećih svetskih šahista jer je šah polako izgubio na popularnosti. Gligorić je prestao sa igranjem šaha u starosti, ali je izjavio da se njegov mozak navikao da misli na šah neprestano.

Sa punih 81 godina počeo je da uči muziku, posle smrti supruge, sa kojom nije imao dece. Stvaralaštvo ga je oduvek ispunjavalo, pa je počeo da se bavi komponovanjem i klavirom.

„Ljudski vek trebalo bi da traje 150 godina da bi čovek iskoristio sve svoje mogućnosti da živi u sreći“ – govorio je Svetozar Gligorić.

Jedan od najvećih i neponovljivih šahista koje je Jugoslavija imala u prošlom veku umro je 14. avgusta 2012. godine u Beogradu.